VR behandeling paranoïde waanideeën
Ongeveer 70% van mensen met een psychose heeft last van paranoïde wanen. Ze zien overal aanwijzingen dat anderen hen kwaad willen doen. Ze weten zeker dat ze gevaar lopen, terwijl dat niet zo is. Zulke extreme achterdocht maakt bang en gestrest. De achterdocht zorgt er voor dat mensen zich terugtrekken. Gewone dagelijkse activiteiten zijn moeilijk, zoals boodschappen doen, een praatje maken, op straat lopen of de bus nemen.
Behandelingen voor achterdocht
De standaard psychologische behandeling voor paranoïde wanen is cognitieve gedragstherapie (CGT). Mensen leren hun achterdochtige gedachten bijsturen. Ze moeten daarbij ook oefenen in situaties in hun dagelijks leven waar ze achterdochtig en bang van worden. Deze behandeling werkt wel, maar minder goed dan we zouden willen. Mensen durven in de praktijk vaak niet te oefenen met angstige situaties. Of de situaties die nodig zijn om goed te oefenen doen zich te weinig voor. En psychologen zijn er niet bij om ter plekke advies te geven.
Behandelen met Virtual Reality
Gebruik van VR kan behandeling verbeteren. VR is natuurlijk niet echt, maar het roept wel dezelfde lichamelijke en psychologische reacties op als de echte wereld. Dat maakt het mogelijk om te oefenen met situaties die in het echt misschien nog te spannend zijn. Ook kan iemand precies die situaties uitkiezen die hij nodig heeft. En de psycholoog is bij de oefeningen aanwezig. Wij* hebben een VR behandeling voor achterdocht gemaakt. Mensen kunnen oefenen in een virtuele supermarkt, winkelstraat, bus of café.
Uit een eerste onderzoek bij 116 mensen met psychose bleek dat deze behandeling inderdaad heel goed helpt. Na de VR behandeling hadden mensen veel minder last van achterdocht en angst in sociale situaties in hun dagelijks leven vergeleken met mensen die geen behandeling hadden gekregen. Sommigen konden voor het eerst sinds vele jaren weer naar de supermarkt. Of konden weer met de trein reizen naar hun familie. Ze vertelden dat oefenen in VR hen over de drempel had geholpen.
Beter dan de gebruikelijke behandeling?
Op dit moment zijn we bezig met een vervolgonderzoek. We willen weten of VR behandeling beter helpt dan gewone CGT, of sneller werkt. In dit project, dat door de Hersenstichting wordt gefinancierd, werken we samen met UCP, Rivierduinen, Pro Persona, Parnassia Groep, GGZ Delfland, en GGZ Noord-Holland Noord. Komend jaar hopen we het af te ronden.
Publicaties over VR-CBT
Berkhof M, van der Stouwe ECD, Lestestuiver B, van’t Hag E, van Grunsven R, de Jager J, Kooijmans E, Zandee CER, Staring ABP, Pot-Kolder RMCA, Vos M & Veling W. Virtual reality cognitive-behavioural therapy versus cognitive-behavioural therapy for paranoid delusions: a study protocol for a single-blind multi-Centre randomised controlled superiority trial. BMC Psychiatry; 2021. [link]
Pot-Kolder R, Veling W, Geraets CNW, Lokkerbol J, Smit F, Jongeneel A, Ising H, van der Gaag M. Cost-effectiveness of virtual reality cognitive behavioral therapy for psychosis. Journal of Medical Internet research. 2020. [link]
Geraets CNW, Snippe E, van Beilen M, Pot-Kolder R, Wichers M, van der Gaag M, Veling W. Virtual reality based cognitive behavioral therapy for paranoia: effects on mental states and the dynamics among them. Schizophrenia Research. 2020. [link]
Pot-Kolder R*, Geraets CNW* Veling W, Beilen M van, Staring ABP, Gijsman HJ, Delespaul PAEG, Gaag M van der. Virtual-reality-based cognitive behavioural therapy versus waiting list control for paranoid ideation and social avoidance in patients with psychotic disorders: a single-blind randomised controlled trial. The Lancet Psychiatry; 2018. [link]
